Learned helplessness bij paarden (aangeleerde hulpeloosheid). Een term waar ik tot enkele jaren geleden nog nooit van gehoord had. Toch staat de term voor iets dat mijn grootste fascinatie heeft en tegelijkertijd ook een schrijnende vorm van gedragsaanpassing van paarden behelst. Ik heb de afgelopen maanden gewerkt aan mijn afstudeeronderzoek over dit onderwerp. Afgelopen maand was het onderzoek klaar en ik deel het bij deze graag met jullie. Hieronder plaats ik een korte samenvatting. Voor wie het complete onderzoek naar aangeleerde hulpeloosheid bij paarden wil lezen plaats ik onderaan een link naar het bestand.
Learned helplessness bij paarden
Wat is nu learned helplessness? Learned helplessness is een verschijnsel dat kan optreden wanneer dieren herhaaldelijk worden blootgesteld aan onvermijdelijk en oncontroleerbaar negatieve of pijnlijke stimuli. Er bestaat dan de kans dat het dier gevoelsmatig alle actieve controle verliest. Wanneer dit het geval is loopt hij een risico op het ontwikkelen van het verschijnsel aangeleerde hulpeloosheid. Bij aangeleerde hulpeloosheid verliest het dier niet alleen de controle over de situatie die onprettig of pijnlijk is, maar lijkt hij in algemene zin op te geven. Het dier geeft geen uiterlijke en duidelijke reactie meer, maar oogt afgestompt en mat. Het verschijnsel aangeleerde hulpeloosheid is oorspronkelijk ontdekt en benoemd binnen een onderzoek van Seligman.
Bewijs voor learned helplessness bij paarden
Aangeleerde hulpeloosheid is inmiddels een bewezen fenomeen voor honden en enkele knaagdieren, maar er bestaan sterke vermoedens dat het verschijnsel ook bestaat bij paarden. Er bestaan immers ook paarden die lethargisch, apathisch, rustig en niet reactief zijn, en waarbij elke levenslust lijkt te zijn verdwenen. Er zijn inmiddels ook meerdere studies naar het onderwerp gedaan maar sluitend wetenschappelijk bewijs voor het verschijnsel bij paarden ontbreekt tot op heden nog. Ik heb in mijn eigen onderzoek gebruik gemaakt van de beschikbare literatuur over het onderwerp aangeleerde hulpeloosheid bij paarden en onderzocht in hoeverre er sprake is van mogelijke aangeleerde hulpeloosheid bij paarden op twee type maneges en wat de rol van management hierbij was.
Mijn onderzoek naar learned helplessness bij paarden
Ik observeerde en scoorde het gedrag en uiterlijk van 36 paarden in hun eigen omgeving, zowel op stal als onder het zadel. Dit deed ik op twee maneges, waarbij ik de resultaten vervolgens vergeleek. Waarbij één manege een regulier en ‘ouderwets’ type was met kleine gesloten stallen en weinig ruwvoer en de andere manege een meer modern type waar de paarden in groepsverband semi vrije beweging hadden en vrijwel de hele dag beschikking over ruwvoer hadden. Daarnaast nam ik vragenlijsten en interviews af met betrokken mensen zoals eigenaars en verzorgers. Mijn focus lag op teruggetrokken gedrag, interactie met de omgeving, de blik in de ogen, oorpositie, gewichtsverplaatsing, plek in de stal, de lijn tussen nek en rug, activiteit, reactie op externe stimuli en tempo.
Resultaten
Uit mijn observaties kwamen meerdere paarden naar voren met mogelijke aangeleerde hulpeloosheid. Gedrag dat voornamelijk door mij is waargenomen is passief, apathisch gedrag, gebrek aan algehele motivatie en nauwelijks reactie op de prikkels uit de omgeving. Daarnaast is ook een depressief uiterlijk waargenomen: (indien mogelijk) bewegingsloos, ogen open met een doffe, starende blik, oren naar achteren gericht, op stal hoofd naar een muur gewend en een rechte lijn in nek en rug. Wat betreft een specificatie van het gedrag onder het zadel werd aanvullend waargenomen dat het tempo van de betreffende paarden lager lag dan gemiddeld bij andere paarden.
Conclusie
Wanneer paarden herhaaldelijk worden blootgesteld aan onvermijdelijke, negatieve ervaringen in zowel training als in management bestaat de kans op het ontwikkelen van mogelijke aangeleerde hulpeloosheid. Dit bleek het geval, omdat er op de reguliere manege een hoger percentage paarden was met mogelijke aangeleerde hulpeloosheid. Dit zou kunnen betekenen dat management een duidelijke rol heeft in het ontwikkelen van mogelijke aangeleerde hulpeloosheid. Over het algemeen genomen tonen de resultaten de impact van gebrekkig welzijn aan en is er, bij de betrokken dieren, sprake van lijden. Juist het lethargische, rustige en niet –reactieve kan bij paarden een uiting zijn van gedragsmatige wanhoop.
Behelst bij de besproken andere diersoorten het verlies van controle een mogelijkheid tot het wetenschappelijk bewezen ontwikkelen van aangeleerde hulpeloosheid in, bij paarden zou dit vermoedelijk niet anders hoeven zijn. Juist voor een vluchtdier, zoals het paard, is controleerbaarheid van levensbelang. En juist die waarde die zij hechten aan de controleerbaarheid doet veronderstellen dat er bij hen, net als bij de genoemde andere diersoorten, sprake kan zijn van learned helplessness bij paarden.
Wil je het hele onderzoek naar learned helplessness bij paarden lezen? Klik dan op den onderstaande button en het bestand wordt geopend.